Guzik rodem z Łodzi

Oto główny bohater dzisiejszej historii: guzik wojskowy wykonany w Łodzi zgodnie ze wzorem godła państwowego ustalonego w 1928 roku.

Najważniejszym wykonawcą guzików dla wojska w okresie II Rzeczypospolitej był zakład Bronisława Grabskiego w Łodzi, który mieścił się przy ul. Zakątnej 59/61 (później ul.Pogonowskiego).

Zakład Przemysłowy Bronisława Grabskiego (1891-1969) działał od 1921r.  Poniżej dane z książki telefonicznej z 1939 roku. Jak widać właściciel firmy mieszkał całkiem niedaleko od zakładu.

Oprócz guzików wojskowych wytwarzano tu także m. in. sprzęt do konserwacji broni, artykuły grawerskie (medale) hafciarskie, pasmanteryjne oraz sprzęt mundurowy i taborowy. Zakład posiadał m. in. ślusarnię i blacharnię. Produkcja obejmowała również przedmioty podróżne z fibry wulkanizowanej "UNICA". O szerokim asortymencie i współpracy międzynarodowej firmy dowiadujemy się z poniższego artykułu (prawdopodobnie tekst pochodzi z lat 20. lub 30. XXw.).

Wracając jednak do guzików wojskowych, to wskazać należy, że wyroby od Grabskiego miały swoje oznaczenie: “B.G.”, “B.G.Ł.”, “B.GRABSKI ŁÓDŹ”, “BRON. GRABSKI ŁÓDŹ”, “BRONISŁAW GRABSKI ŁÓDŻ”, “GAT. MARS B.GRABSKI ŁÓDŹ”, “MARS B.G.Ł.”, “SYRENA Ł”, “SYRENA B.G.Ł”. Guziki sygnowano na trzy sposoby : tylko rok (pełna data); numer serii (matrycy) i ostatnie dwie cyfry roku albo tylko numer serii (matrycy). We wszystkich trzech systemach umieszczano nazwę firmy i jest to oznaczenie “B.GRABSKI ŁÓDŹ” lub “BRON.GRABSKI ŁÓDŹ”. W guzikach sygnowanych pełną datą, rok umieszczano na dole rewersu, pod uchem. W guzikach sygnowanych w systemie drugim numer serii umieszczony jest nad uchem, a ostatnie dwie cyfry roku pod. W wersji trzeciej numer serii umieszczony jest na dole z nielicznymi wyjątkami kiedy umieszczono nad uchem numer serii pomijając rok.

W grudniu 1946 roku został upaństwowiony i na jego bazie powstały Łódzkie Zakłady Przemysłu Guzikarsko – Pasmanteryjnego. W 1948 roku uregulowano sytuację zakładu zgodnie z poniższym zarządzeniem.

Później zakład zmienił nazwę na Zakłady Wyrobów Galanteryjnych im Małgorzaty Fornalskiej WAGMET. W ofercie WAGMETu znajdowały się: okucia do środków transportowych: oprawy luster samochodowych i rowerowych; okucia rymarskie:sprzączki, kółka, półkółka, ramki, oczka do plandek, haczyki sprężynowe; okucia kaletnicze: okucia do teczek, okucia do waliz; galanteria odlewnicza /z metali nieżelaznych/: kołpaki i stabilizatory do kuchenek, pokrętła,, klamry odzieżowe; sprzęt metalowy turystyczny: stelaże, kołki do namiotów, napinacze, podkładki, szpilki; sprzęt metalowy pływający; wyroby z polistyrenu: obcasy; wyroby z poliamidu: końcówki do stelaży; guziki; klamry i sprzączki konfekcyjne; klamry metalowe i tworzywowe, sprzączki spodniowe; emblematy do czapek i odzieży; zamki błyskawiczne;okucia do środków transportowych: oprawy luster samochodowych i rowerowych; okucia rymarskie:sprzączki, kółka, półkółka, ramki, oczka do plandek, haczyki sprężynowe; okucia kaletnicze: okucia do teczek, okucia do waliz; galanteria odlewnicza /z metali nieżelaznych/: kołpaki i stabilizatory do kuchenek, pokrętła,, klamry odzieżowe; sprzęt metalowy turystyczny: stelaże, kołki do namiotów, napinacze, podkładki, szpilki; sprzęt metalowy pływający; wyroby z polistyrenu: obcasy; wyroby z poliamidu: końcówki do stelaży; guziki; klamry i sprzączki konfekcyjne; klamry metalowe i tworzywowe, sprzączki spodniowe; emblematy do czapek i odzieży; zamki błyskawiczne.

WAGMET istniał do 1991 roku. Budynki częściowo rozebrano, powstał parking. Dziś przy ul. Pogonowskiego nie pozostał żaden ślad dawnego zakładu B.Grabskiego. Czasem tylko ktoś znajdzie metalowy guzik i wspomni tę historię...

Inspirację do tego postu zawdzięczam Konradowi, który użyczył do sesji zdjęciowej swe skarby, a wśród nich znaleziony na terenie Łodzi guzik wojskowy. Dziękuję:)

Foto: Jan Bajkerski - dziękuję :)

Źródła:
http://www.odkrywca.pl/plastik-bronislaw-grabski-lodz,718959.html

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19271150980

http://www.lodz-eksploracja.org/forum/post-Guzik

http://www.dobroni.pl/rekonstrukcje,guzik-mundurowy-i-plaszczowy-wz33,13082

http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/40515,lodz-byle-zaklady-bronislawa-grabskiego.html